اختلال انفجاری متناوب (خشم انفجاری)

اختلال انفجاری متناوب،  شامل ضربه های ناگهانی، پرخاشگری، رفتارهای خشونت آمیز و طغیان کلامی است که به طور متناوب و تکراری بروز می کند.

علامت اصلی اختلال انفجاری متناوب وجود ناتوایی در کنترل تکانه های پرخاشگری می باشد. اشخاصی که مبتلا به اختلال انفجاری متناوب می باشند حالت های پرخاشگری شدید را به صورت متناوب نشان می دهند. اگر چه حالت های پرخاشگری این دسته از بیماران بیشتر به صورت فیزیکی می باشد اما در برخی از اوقات آنان حالت پرخاشگری کلامی را نیز نشان می دهند.

یکی از ملاک های مهم برای تشخیص اختلال انفجاری متناوب آن است که حالت های پرخاشگری حداقل دو بار در هفته مشاهده گردد. در بیشتر اوقات حالت پرخاشگری مبتلایان به اختلال انفجاری متناوب به سوی اشخاص هدایت می شوند و در برخی از اوقات جهت پرخاشگری آنان به سوی اموال اشخاصی است که نسبت به آنها به صورت مکرر حالت خشم پیدا می نمایند.

عصبانیت ها، خشونت خانگی، پرتاب اشیا، از علائم اختلال انفجاری متناوب می باشند. این طغیان های متناوب باعث پریشانی قابل توجهی می شوند و بر روی روابط فرد در محل کار و مدرسه تاثیر منفی می گذارند و پیامدهای مالی و حقوقی در پی خواهند داشت.

اختلال انفجاری متناوب نوعی اختلال مزمن است که سال ها ادامه دارد، اما شدت آن با افزایش سن کاهش می یابد. ابتلا به اختلال انفجاری متناوب امکان دارد در تمام سنین به غیر از کودکانی که در سن زیر ۶ سال قرار دارند، رخ دهد.

اگر چه حالت تحریک پذیری و پرخاشگری در بسیاری از بیماران مبتلا به اختلالات روانی(مانند انواع اختلالات روان پریشی، برخی از انواع اختلالات شخصیتی مانند اختلال شخصیت ضد اجتماعی) مشاهده می گردد، اما در مبتلایان به اختلال انفجاری متناوب نشان دادن حالت های پرخاشگری شدید و تجربه ی حالت های تحریک پذیری مکرر علامت اصلی ابتلا به این اختلال می باشد و شدت این حالت ها در مقایسه با سایر اختلالات بیشتر می باشد.

نشانه ها

فوران های انفجاری به طور ناگهانی و بدون هیچ هشداری رخ می دهند و معمولا کمتر از ۳۰ دقیقه طول می کشند. این حالت ها ممکن است به طور متناوب رخ دهند یا در فاصله های چند هفته یا چند ماه از هم بروز کنند.  پس از حالت های انفجاری، فرد ممکن است احساس آرامش یا خستگی کند و بعدها احساس خجالت و پشیمانی به وی دست خواهد داد.

فرد مبتلا به این اختلال اکثر اوقات حساس، پرخاشگر و عصبانی خواهد بود. انفجارها و طغیان های کلامی و رفتاری در موقعیت های خاصی رخ می دهند و فرد بیمار به عواقب آن هیچ فکری نمی کند.

مشخصات حالت های انفجاری عبارتند از:

1-            بد اخلاقی

2-            بلند سخن گفتن

3-            جر و بحث کردن

4-            تنه زدن یا هل دادن دیگران

5-            دعوای فیزیکی

6-            صدمه زدن به اموال

7-            تهدید کردن یا حمله کردن به انسان ها یا حیوانات

علل اختلال انفجاری متناوب

در ابتلا به اختلال انفجاری متناوب نقش عوامل محیطی بارزتر از نقش عوامل ژنتیک می باشد. بررسی تاریخچه زندگی مبتلایان به اختلال انفجاری متناوب نشان می دهد که بخش قابل توجهی از مبتلایان به این اختلال در طول ۲ دهه ی اول زندگی خود با رویدادهای تروماتیک روبرو شده اند.

محیط : اکثر افراد مبتلا به این اختلال در خانواده هایی بزرگ می شوند که رفتارهای انفجاری و سوء استفاده های کلامی و جسمی رایج بوده است. قرار گرفتن در معرض این نوع خشونت ها در اوایل کودکی باعث می شود که همان رفتار در دوران بزرگسالی در فرد بروز کند.

ژنتیک : گاهی نیز یک عامل ژنتیکی از والدین به کودک انتقال پیدا کرده و باعث بروز رفتارهای خشونت آمیز می شود.

شیمی مغز : در مبتلایان به اختلال انفجاری متناوب میزان آزاد سازی نوعی ناقل عصبی که سروتونین نام دارد، کاهش قابل توجهی می یابد. ناقل های عصبی موادی هستند که در مناطق مختلفی از مغز آزاد می شوند و نقش مهمی در انتقال پیام های عصبی بر عهده دارند.

اگرچه حالت تحریک پذیری و حالت پرخاشگری در بسیاری از بیماران مبتلا به اختلالات روان پزشکی (مانند انواع اختلالات روان پریشی ، برخی از انواع اختلالات شخصیتی مانند اختلال شخصیتی ضد اجتماعی ) مشاهده می گردد اما در مبتلایان به اختلال انفجاری متناوب نشان دادن حالتهای پرخاشگری شدید و تجربه ی حالتهای تحریک پذیری مکرر علامت اصلی ابتلا به این اختلال می باشد و شدت این حالتها در مقایسه با سایر اختلالات بیشترمی باشد.

معمولا دوره های تحریک پذیری و انجام حالتهای خشونت آمیز مبتلایان به اختلال انفجاری متناوب کمتر از سی دقیقه طول می کشد . در بسیاری از مواقع حالتهای تحریک پذیری بیماران مبتلابه اختلال انفجاری متناوب در پی روبرو شدن با محرکهای تحریک کننده خفیف محیطی رخ می دهد.

اختلالاتی که در مبتلایان به اختلال انفجاری متناوب در مقایسه با اشخاص سالم به صورت زیادتری مشاهده می شوند شامل اختلالات افسردگی ، اختلالات اضطرابی ، اختلال شخصیتی ضد اجتماعی و اختلال شخصیتی مرزی می باشد.

بتعدادی از بیماران مبتلا به اختلال انفجاری متناوب ، ممکن است  تمایلی برای درمان نداشته باشند. یکی از علل این موضوع آن است که آنان از طریق مکانیسم دفاعی فرافکنی تلاش می نمایند علت فوران حالت خشم خود را به گردن دیگران بیندازند و خود را در این زمینه بی گناه جلوه دهند .

عوامل تشدید

عوامل زیر احتمال بروز اختلال انفجاری متناوب را افزایش می دهند:

۱-  سابقه سوء استفاده جسمی : افرادی که در دوران کودکی مورد سوء استفاده قرار گرفته اند یا وقایع دردناک زیادی را تجربه کرده اند، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به اختلال انفجاری متناوب هستند.

۲-  سابقه ابتلا به دیگر اختلالات روانی : افرادی که دارای اختلال شخصیت ضد اجتماعی، اختلال شخصیت مرزی یا دیگر اختلالات رفتاری هستند، مانند بیش فعالی، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال انفجای متناوب می باشند.

پیامدهای این اختلال

افراد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب بیشتر در معرض خطر مشکلات زیر هستند:

1-   اختلال در روابط بین فردی: دیگران تصور می کنند که افراد مبتلا به این اختلال اکثر اوقات عصبانی هستند. آنها معمولا مشاجرات کلامی یا فیزیکی انجام می دهند.

2-   مشکل در محل کار، خانه یا مدرسه

3-  مشکلات روحی: اختلالات روحی مانند افسردگی و اضطراب، اغلب همراه با اختلال انفجاری متناوب بروز می کند.

4-   مشکل در سوء مصرف الکل و دیگر مواد مخدر

5-  مشکلات جسمی: عبارتند از: فشار خون بالا، دیابت، بیماری قلبی، سکته مغزی، زخم معده و دردهای مزمن

6-  خود آزاری: آسیب رساندن های عمدی به خود یا تلاش برای خودکشی در این اختلال گاهی رخ می دهد.

 

درمان اختلال انفجاری متناوب

بسیاری از بیماران مبتلا به اختلال انفجاری متناوب تمایلی برای درمان ندارند. یکی از علل این موضوع آن است که آنان از طریق مکانیسم دفاعی فرافکنی تلاش می نمایند علت فوران حالت خشم خود را به گردن دیگران بیندازند و خود را در این زمینه بی گناه جلوه دهند.

۱- روان درمانی

درمان شناختی – رفتاری : در درمان اختلال انفجاری متناوب به صورت بیشتری مورد استفاده قرار می گیرد. درمان شناختی – رفتاری یکی از انواع درمان های کوتاه مدت و ساختار یافته است که امروزه برای درمان بسیاری از اختلالات روانشناختی کاربرد دارد.

معمولا تعداد جلسات درمان شناختی – رفتاری اختلال انفجاری متناوب بین ۱۲ الی ۱۵ جلسه طول می کشد و میزان زمان متوسط هر جلسه ۴۵ الی ۵۰ دقیقه می باشد. در درمان شناختی – رفتاری برای درمان اختلال انفجاری متناوب از انواع مختلف تکنیک های رفتاری و شناختی بخصوص تکنیک های رفتاری انزجاری استفاده می شود.

تکنیک های رفتاری انزجاری می توانند به صورت تجسمی یا واقعی اجرا شوند. در نوع تجسمی شخصی که مبتلا به اختلال انفجاری متناوب می باشد بر روی صندلی راحتی قرار می گیرد و در حالی که چشمان خود را بسته است تصوراتی در ذهن مانند این تصور که در اثر عدم کنترل حالت خشم و یا ابراز خشونت به دیگران به زندان افتاده است و مجبور است برای سالیان طولانی در زندان بماند ایجاد می نماید.

مهمترین تکنیک شناختی که در جریان درمان شناختی –رفتاری اختلال انفجاری متناوب مورد استفاده قرار می گیرد، تکنیک بازسازی شناختی است. در این تکنیک درمانگر روش های شناسایی افکاری که در شعله ور نمودن حالت خشم و خشونت مراجع نقش دارد را به او آموزش می دهد و سپس روشهای به ذهن آوردن افکاری متفاوت با افکار تحریک کننده ی حالت خشم و خشونت را به مراجع آموزش می دهد. 

در درمان اختلال انفجاری متناوب علاوه بر استفاده از روش درمان شناختی – رفتاری از روش های روان تحلیلی نیز استفاده می نمایند. این روشها در جریان درمان، بیشترین توجه را به نقش تعارضات ناخودآگاه دوران کودکی می کنند. روان درمانگران روش روان تحلیلی، با استفاده از تکنیک های مختلف آن تعارضات را به قسمت خودآگاه می آورند و سپس به بیماران خود کمک می نمایند تا آن تعارضات را حل کنند.

۲- دارو درمانی

داروهای مختلفی برای درمان اختلال انفجاری متناوب استفاده می شوند. این داروها شامل ضد افسرده ها ، تثبیت کننده های خلق و خو ، ضد تشنج و سایر داروهاست (مانند ایمی‌پرامین، لیتیوم، دپاکین). در صورت وجود نابهنجاری الکترو آنسفالو گرافیک ، کاربامازپین مصرف شود.

 

نکته : ترکیب روان‌ درمانی و دارو درمانی بیشترین نتیجه بهبودی را می دهد.